Science

Ιστορική αποστολή: Σε τροχιά γύρω από τον Δία θα τεθεί το σκάφος Juno, δείτε ζωντανή εικόνα [Video]

Το σκάφος Juno θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Δία τα χαράματα της Τρίτης, για να αποκαλύψει τι κρύβεται κάτω από την ατμόσφαιρα του μεγαλύτερου πλανήτη του ηλιακού συστήματος. Ανοιχτή βραδιά στην Αθήνα

Ο Δίας ήταν ένας πονηρός θεός που έκρυβε τα καμώματά του πίσω από πυκνά νέφη, όμως η γυναίκα του Ήρα (η Juno των Ρωμαίων) μπορούσε να δει κάτω από το «καμουφλάζ» του.

Καθόλου τυχαία, η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) έδωσε το όνομα της θεάς στο διαστημικό σκάφος, καθώς αυτό φιλοδοξεί επιτέλους να αποκαλύψει, με τα οκτώ επιστημονικά όργανά του (αρκετά κατασκευασμένα από Ευρωπαίους επιστήμονες) και με την έγχρωμη κάμερά του, τι κρύβεται κάτω από την μέχρι σήμερα αδιαπέραστη ατμόσφαιρα του μεγαλύτερου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Η ατμόσφαιρα αυτή είναι διάσημη για τις τεράστιες θύελλες που μαίνονται σε αυτήν, με πιο γνωστή την λεγόμενη «μεγάλη ερυθρά κηλίδα», η οποία είναι διπλάσια απο τη Γη, αν και συρρικνώνεται τα τελευταία χρόνια.

Τα χαράματα της Τρίτης 5 Ιουλίου, το κινούμενο με ηλιακή ενέργεια αμερικανικό διαστημικό σκάφος Juno (Ήρα), που έχει μέγεθος γηπέδου μπάσκετ, θα φθάσει στον Δία μετά από ένα μακρύ ταξίδι πέντε ετών και περίπου τριών δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Στις 6:18 το πρωί, ώρα Ελλάδος, το σκάφος αναμένεται να εισέλθει σε τροχιά γύρω από τον Δία.

Η όλη διαδικασία πυροδότησης του βρετανικής κατασκευής κινητήρα του, ώστε το σκάφος να «φρενάρει» και να βρεθεί στη σωστή θέση, θα διαρκέσει 35 λεπτά. Τα σήματα από τον Δία έως τη Γη -και αντίστροφα- που στέλνονται και λαμβάνονται από τις κεραίες του Δικτύου Βαθέος Διαστήματος στην Καλιφόρνια και στην Αυστραλία, χρειάζονται 48 λεπτά για να διατρέξουν την απόσταση των 860 εκατομμυρίων χιλιομέτρων μεταξύ Juno-Γης και να φθάσουν στον προορισμό τους, οπότε όλο αυτό το χρονικό διάστημα θα υπάρχει αγωνία κατά πόσο όλα έχουν εξελιχθεί ομαλά. Αν το Juno δεν επιβραδύνει όταν και όσο πρέπει, ώστε να αφεθεί στην πανίσχυρη βαρυτική «αρπάγη» του πλανήτη, τότε θα προσπεράσει τον Δία. Επειδή δεν θα υπάρχει οδός επιστροφής για το σκάφος, η αποστολή κόστους 1,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων θα έχει αποδειχθεί πεταμένα χρήματα.

Αν όλα πάνε καλά, θα χρειασθούν μήνες χειρισμών, εως ότου το Juno βρεθεί στην τελική τροχιά του και αρχίσει την επιστημονική αποστολή του τον Νοέμβριο. Ενώ η πρώτη περιφορά του γύρω από τον Δία θα διαρκέσει 53 μέρες, η οριστική (επιστημονική) τροχιά του θα διαρκεί μόνο 14 μέρες. Σημειωτέον ότι ο Δίας περιστρέφεται με τρομερή ταχύτητα, πολύ πιο γρήγορα από τη Γη, με αποτέλεσμα η μέρα του να διαρκεί μόλις δέκα γήινες ώρες περίπου, ενώ το έτος του (η περιφορά γύρω από τον Ήλιο) διαρκεί 12 γήινα έτη.

Το Juno θα μελετήσει για πρώτη φορά ενδελεχώς τον γιγάντιο πλανήτη, διαπερνώντας σε βάθος εκατοντάδων χιλιομέτρων την πυκνή νέφωση που τον καλύπτει και καταγράφοντας το βαρυτικό και μαγνητικό πεδίο του, καθώς και τη δυναμική και τη σύνθεση της ατμόσφαιράς του. Μεγάλο ζητούμενο παραμένει αν ο πλανήτης διαθέτει στερεό πυρήνα, κάτι που οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν, αλλά έως τώρα δεν έχουν μπορέσει να επιβεβαιώσουν. Επίσης ελπίζεται να απαντηθεί ένα άλλο μεγάλο αίνιγμα: πόσο νερό περιέχει ο Δίας, ο οποίος, όπως τα άστρα, αποτελείται κυρίως από δύο απλά και κοινά στοιχεία, το υδρογόνο και το ήλιο, υπό μεγάλη όμως πίεση.

Το Juno θα είναι το πρώτο σκάφος που θα «βουτήξει» σε ύψος μόλις 5.000 χλιομέτρων πάνω από τα νέφη των πόλων του πλανήτη, αντί για τη συνήθη τροχιά γύρω από τον ισημερινό, ενώ στη συνέχεια θα απομακρύνεται πολύ από τον Δία, εωσότου τον πλησιάζει ξανά. Η ασυνήθιστη αυτή άκρως ελλειπτική τροχιά πάνω από τους πόλους επιλέχθηκε για να προσταευθεί το Juno από τις τρομερές ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τον Δία, που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τα ηλεκτρονικά συστήματα του σκάφους.

Είναι εξίσου ασυνήθιστο ότι η κάμερα JunoCam θα βρίσκεται στη διάθεση και του κοινού. Οι επιστήμονες της αποστολής έχουν δημιουργήσει ένα διαδικτυακό τόπο, όπου οι ερασιτέχνες αστρονόμοι θα εντοπίζουν ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά πάνω στον πλανήτη, ενώ θα ζητούν η κάμερα να κάνει συγκεκριμένες παρατηρήσεις και μάλιστα θα ψηφίζουν για το πού θα πρέπει να κοιτάξει! Η ψηφοφορία θα αρχίσει το φθινόπωρο.
Μετά από τη συμπλήρωση περίπου 20 μηνών και 37 περιφορών γύρω από τον Δία, ο οποίος έχει περίμετρο σχεδόν 11 φορές μεγαλύτερη και μάζα 300 φορές μεγαλύτερη της Γης, το Juno, με μια βουτιά καμικάζι, θα αυτοσυντριβεί στον πλανήτη τον Φεβρουάριο του 2018. Αυτό θα γίνει επειδή οι υπεύθυνοι της αποστολής δεν θέλουν να ρισκάρουν την πιθανότητα να μολυνθεί με τυχόν γήινα μικρόβια του σκάφους η Ευρώπη -ένας από τους συνολικά 67 γνωστούς δορυφόρους του Δία- που μπορεί να φιλοξενεί ζωή.

Το πρώτο σκάφος που πέρασε κοντά από τον Δία, ήταν το Pioneer 10 της NASA το 1973 και το πρώτο που τέθηκε σε τροχιά γύρω του, ήταν το επίσης αμερικανικό Galileo (1995-2003). Η επόμενη επίσκεψη στη γειτονιά του Δία θα γίνει από το σκάφος JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), το οποίο αναμένεται να εκτοξευθεί το 2022 με κύριο προορισμό τον δορυφόρο Γανυμήδη.

Εκδήλωση στην Αθήνα

Με αφορμή την ιστορική αποστολή, η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Europlanet διοργανώνει το βράδυ της Τρίτης (19:00-20:30) εκδήλωση ανοικτή στο κοινό, στο ξενοδοχείο Coral στο Παλαιό Φάληρο (Λ.Ποσειδώνος 35).

Θα περιλαμβάνει συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με διακεκριμένους επιστήμονες, που θα αναλύσουν με απλά λόγια τη σημασία της αποστολής. Θα υπάρξει ζωντανή σύνδεση με τον επιστημονικό υπεύθυνο καθηγητή Σκοτ Μπόλτον (Ινστιτούτο Ερευνών Southwest στο Τέξας) και τον ερευνητή καθηγητή Μισέλ Μπλανκ (γαλλικό Αστεροσκοπείο Midi-Pyrénées), στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης (JPL) της NASA.

Θα συμμετάσχουν επίσης οι ελληνικής καταγωγής αστρονόμοι Αθηνά Κουστένη και Γιάννης Δάνδουρας του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, καθώς και ο καθηγητής διαστημικής φυσικής Γιάννης Δαγκλής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι επιστήμονες θα συζητήσουν με το κοινό απαντώντας στις απορίες του.