Από το «karaoke» στο «deepfake»: Οι 90 αγγλικές λέξεις που σκιαγραφούν την ιστορία των τελευταίων εννέα δεκαετιών

Στο πλαίσιο της 90ης επετείου από την ίδρυσή του, το British Council, ο οργανισμός του Ηνωμένου Βασιλείου για τις πολιτιστικές σχέσεις και τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες, παρουσίασε το English Language Evolution, μια συλλογή 90 αγγλικών λέξεων με επιρροή που δημιουργήθηκαν για να αποδώσουν τα νέα δεδομένα των τελευταίων εννέα δεκαετιών. Η επιλογή των λέξεων αυτών σκιαγραφεί τις κοινωνικές, πολιτιστικές, τεχνολογικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις που διαμόρφωσαν τη χρήση της γλώσσας και το λεξιλόγιο από το 1934 (έτος ίδρυσής του British Council) έως το 2024.

Αυτή η συλλογή 90 λέξεων διαμορφώθηκε μέσω μιας διαδικασίας που συνδύαζε υπολογιστικές μεθόδους και επιστημονική επιμέλεια από τη Δρ. Barbara McGillivray, κορυφαία ειδικό στην υπολογιστική γλωσσολογία και τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες, και λέκτορα στο King's College του Λονδίνου. «Πάρτε για παράδειγμα τις λέξεις ‘e-book’ (ηλεκτρονικό βιβλίο) ή ‘doomscroll’ (ασταμάτητο σερφάρισμα αρνητικών ειδήσεων): οι λέξεις αυτές αποτυπώνουν τον βαθμό στον οποίο η τεχνολογία έχει επηρεάσει τη ζωή μας. Ωστόσο, δεν είναι μόνο η τεχνολογία που διαμορφώνει το νέο λεξιλόγιο. Οι κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές έχουν μια εξίσου σημαντική θέση στη διαδικασία λεξιπλασίας. Λέξεις όπως «intersectionality» (διαθεματικότητα) και «glass ceiling» (γυάλινη οροφή/αόρατο φράγμα) αντικατοπτρίζουν σημαντικές συζητήσεις για την ισότητα και την εκπροσώπηση, διαμορφώνοντας τις εξελίξεις αλλά και περιγράφοντάς τες», επισημαίνει η Δρ Barbara McGillivray.

Από την αργκό και τους νέους όρους, μέχρι τη μετατόπιση στη σημασία των λέξεων, η γλώσσα είναι ο καθρέπτης ενός κόσμου που εξελίσσεται. Η λίστα του British Council αποτυπώνει θέματα όπως η άνοδος της παγκόσμιας αγγλικής γλώσσας, η επιρροή της επιστήμης και της τεχνολογίας στη γλώσσα, τα σημεία τομής της ψυχαγωγίας και της γλώσσας, η ισότητα, η διαφορετικότητα, και η συμπερίληψη, και ο αντίκτυπος του COVID-19 στα Αγγλικά ή στη γλώσσα που μιλάμε, στη γλώσσα που διδάσκουμε.

Σημαντικά παραδείγματα από τη λίστα των 90 λέξεων 

• Karaoke: Η λέξη έκανε την εμφάνισή της για πρώτη φορά στο αγγλικό λεξιλόγιο το 1977, και προέρχεται από την ιαπωνική γλώσσα, όπου σημαίνει «άδεια ορχήστρα». Περιγράφοντας ένα είδος μουσικής ψυχαγωγίας στην Ιαπωνία, η λέξη διαδόθηκε γρήγορα σε όλον τον κόσμο, και εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο. Μπήκε για πρώτη φορά στο αγγλικό λεξιλόγιο από τους Japan Times, για να αποδώσει αυτή την αναδυόμενη τάση στην ιαπωνική κοινωνία, η οποία αργότερα κέρδισε δημοτικότητα και στη Δύση.
   
• Deepfake: Ο όρος deepfake εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε μια ανάρτηση στο Reddit το 2017, για να χαρακτηρίσει τις παραποιημένες εικόνες ή βίντεο που έχουν σχεδιαστεί για να παραπλανήσουν τους θεατές για την αυθεντικότητά τους. Έχοντας αναδυθεί από τις εξελίξεις στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης, έγινε γρήγορα ένας από τους πρώτους όρους που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, που κέρδισε έδαφος στη δημόσια ζωή, ακόμη και πριν από την πρόσφατη αλματώδη εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης. Καθώς τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης έγιναν πιο προηγμένα, το deepfake τόνισε το αίσθημα ανησυχίας σχετικά με την παραπληροφόρηση και την ηθική των ψηφιακών μέσων, και έγινε η αγαπημένη λέξη σε συζητήσεις σχετικά με τη χειραγώγηση από τα μέσα και την αυθεντικότητα στην ψηφιακή εποχή.
   
• Virus:. Από τις λατινικές ρίζες του, με τη σημασία «δηλητήριο» ή «λάσπη», ο όρος virus χρησιμοποιήθηκε αρχικά στην ιατρική για να περιγράψει μολυσματικούς παράγοντες. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, αναφερόταν συνήθως σε λοιμώξεις και όχι στα ίδια τα βακτήρια. Αργότερα, ο όρος υιοθετήθηκε από την επιστήμη των υπολογιστών για να περιγράψει ένα κακόβουλο λογισμικό. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη μετατόπιση της λέξης από την ιατρική στη σφαίρα της ψηφιακής τεχνολογίας.
   
• Situationship: Ο όρος έκανε την εμφάνισή του το 2017, αποδίδοντας την κατάσταση μιας σχέσης που ακροβατεί ανάμεσα στην ερωτική σχέση και τη φιλία, για να περιγράψει τις σύγχρονες σχέσεις που προκύπτουν μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες γνωριμιών. Επινοήθηκε από τη δημοσιογράφο Carina Hsieh στο Cosmopolitan, αποκτώντας υπόσταση καθώς οι εφαρμογές γνωριμιών αύξαιναν τη δημοτικότητά τους. Βρέθηκε ανάμεσα στις υποψήφιες Λέξεις της Χρονιάς 2023 της λίστας του OED, και εδραιώθηκε ως περιγραφή για την κατάσταση μιας σχέσης από το Tinder το 2022.  Μέσα από τη χρήση του στο TikTok, ο όρος υπογράμμισε την αντιφατικότητα της σύγχρονης κουλτούρας γνωριμιών.
   
• Artificial Intelligence: Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1955, σε απάντηση όσων – εμπνευσμένων από το έργο του Άλαν Τούρινγκ - μιλούσαν για την ανάπτυξη της νοημοσύνης των μηχανών. Ξεκινώντας ως προϊόν έρευνας της δεκαετίας του 1950, ο όρος τεχνητή νοημοσύνη έχει εξελιχθεί στη διάρκεια του χρόνου, κερδίζοντας μια ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια τεχνολογία και την καθημερινή ζωή. 
   
• Staycation: Συνδυάζοντας τις έννοιες της διαμονής και των διακοπών, η λέξη staycation χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1944 για να αποδώσει την έννοια των διακοπών στο σπίτι. Η πρόσφατη επαναφορά του στο προσκήνιο αντανακλά τις αλλαγές στις ταξιδιωτικές συνήθειες και μια τάση για αναψυχή στον τόπο που κάποιος ήδη διαμένει. Ο όρος προέρχεται από τη σύνθεση του ρήματος «stay» (διαμένω) και του ουσιαστικού «vacation» (διακοπές), και η παλαιότερη αναφορά του εμφανίζεται στο Cincinnati Post το 1944.
   
• Doom scrolling: Ο όρος έκανε την εμφάνισή του μόλις τέσσερα χρόνια πριν, το 2020, για να περιγράψει την ασταμάτητη κατανάλωση αρνητικών ειδήσεων και πληροφοριών στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρά το αίσθημα ανησυχίας, στεναχώριας ή εξουθένωσης που προκαλούν. Είναι το ψηφιακό ισοδύναμο μιας κατάστασης όπου βρισκόμαστε να παρακολουθούμε μια σύγκρουση τρένων, χωρίς να μπορούμε να πάρουμε το βλέμμα μας από αυτό που συμβαίνει μπροστά μας.
   
• Rizz: Η λέξη, που προέρχεται από τη λέξη «charisma» (χάρισμα), χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2023, για να περιγράψει την ελκυστικότητα ή τη γοητεία. Κέρδισε δημοτικότητα το 2022 μέσα από το διαδίκτυο και το gaming, κυρίως λόγω του YouTuber και Twitch streamer, Kai Cenat. Το Rizz ακολουθεί ένα κοινό μοτίβο σχηματισμού λέξεων, όπως στην περίπτωση των λέξεων «flu» από «influenza» (γρίπη) και «fridge» από «refrigerator» (ψυγείο). Η δημοτικότητά της λέξης, κυρίως μέσα από το TikTok και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπογραμμίζει το πώς η κουλτούρα του διαδικτύου διαμορφώνει τη σύγχρονη γλώσσα των νέων.
   
• Woke: Μια νέα έννοια που αναδύθηκε το 2014, για να αποδώσει αρχικά την συνειδητοποίηση σχετικά με τις κοινωνικές και φυλετικές αδικίες. Ξεκίνησε ως θετικός όρος, για να περιγράψει την κατανόηση ενός ατόμου σε θέματα που αφορούν στις φυλετικές διακρίσεις. Με την αυξανόμενη πολιτική πόλωση, ωστόσο, ο όρος απέκτησε αρνητική χροιά και τώρα χρησιμοποιείται συχνά υποτιμητικά για να περιγράψει απόψεις που θεωρούνται υπερβολικά φιλελεύθερες.
   
• Edgelord: Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2013, για να περιγράψει ένα άτομο που υιοθετεί μια προκλητική περσόνα, με στόχο να σοκάρει ή να προκαλέσει αντιδράσεις, συνήθως στο διαδίκτυο. Έγινε δημοφιλής από τον Stephen Colbert, αναδεικνύοντας την τάση της κουλτούρας του διαδικτύου να προβάλει περιεχόμενο που σοκάρει και προκαλεί. Σήμερα ο όρος αποτελεί βασικό στοιχείο της διαδικτυακής αργκό, και αποδίδει τη γοητεία που ασκούν οι διενέξεις και ο εξτρεμισμός στην ψηφιακή εποχή.