Οι πρώτες εικόνες από ένα νέο διαστημικό τηλεσκόπιο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη για την παρακολούθηση του Ήλιου κατέγραψαν ένα εντυπωσιακό ξέσπασμα ηλιακής καταιγίδας.
Η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA) κοινοποίησε τις πρώτες εικόνες που ελήφθησαν από το Compact Coronagraph (CCOR-1), την πρώτη λειτουργική διαστημική στεμματογράφο στον κόσμο. Το CCOR-1 είναι τοποθετημένο στον νεότερο γεωστατικό δορυφόρο της NOAA, τον GOES-19, ο οποίος τέθηκε σε τροχιά πάνω από τη Γη στις 25 Ιουνίου.
Το CCOR-1 ξεκίνησε την αποστολή του για την παρατήρηση του στέμματος του Ήλιου, του αμυδρού εξωτερικού στρώματος της ηλιακής ατμόσφαιρας, στις 19 Σεπτεμβρίου. Το ισχυρό ηλιακό τηλεσκόπιο χρησιμοποιεί έναν αποκρυπτόμενο δίσκο, ο οποίος είναι ορατός ως σκούρος μπλε κύκλος στις εικόνες, για να εμποδίζει το φως από τον Ήλιο. Αυτό το όργανο, που ονομάζεται στεμματογράφος, επιτρέπει στο τηλεσκόπιο να παρατηρεί το στέμμα του Ήλιου, το οποίο διαφορετικά θα καλυπτόταν από το έντονο φως της ηλιακής επιφάνειας.
Το CCOR-1 σηματοδοτεί μια σημαντική πρόοδο στην παρακολούθηση του διαστημικού καιρού. Σε σύγκριση με τα επίγεια όργανα, οι διαστημικοί στεμματογράφοι δεν έχουν να αντιμετωπίσουν τη γήινη ατμόσφαιρα, η οποία μπορεί να διασκορπίσει το φως και να επηρεάσει τη σαφήνεια των παρατηρήσεων. Αυτό σημαίνει ότι το CCOR-1 έχει αδιάλειπτη θέαση του στέμματος του Ήλιου.
Το CCOR-1 έχει κατασκευαστεί για να καταγράφει νέες εικόνες του στέμματος του Ήλιου κάθε 15 λεπτά, παρέχοντας έγκαιρες προειδοποιήσεις για στεμματικές εκτοξεύσεις μάζας (CME), δηλαδή μεγάλες εκτοξεύσεις πλάσματος και μαγνητικών πεδίων που εκτοξεύονται στο Διάστημα από τον Ήλιο, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν γεωμαγνητικές καταιγίδες στη Γη. Αν και στο παρελθόν έχουν χρησιμοποιηθεί και άλλοι διαστημικοί στεμματογράφοι, η NOAA αναφέρει ότι αυτά τα προηγούμενα όργανα χρησιμοποιήθηκαν για επιστημονική έρευνα, ενώ το CCOR-1 "θα χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά για τακτικές δραστηριότητες και παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο".
Χρησιμοποιώντας το νέο όργανο, το CCOR-1 κατέγραψε πρόσφατα μια έκρηξη CME στις 29 Σεπτεμβρίου. Βιντεοσκοπημένο υλικό από τη στεμματογράφο δείχνει μια "σαφώς καθορισμένη" CME να αναδύεται από το ανατολικό άκρο (αριστερή πλευρά) του Ήλιου, σύμφωνα με δήλωση της NOAA.
«Ο Ήλιος θαμπώνει επίσης με τα μικρά και μεγάλα ρεύματα, φωτεινές ακτινικές δομές κατά μήκος των οποίων το ηλιακό πλάσμα ταξιδεύει σταθερά προς τα έξω», ανέφεραν οι αξιωματούχοι της NOAA στην ανακοίνωση. «Οι εκρήξεις των CME κάμπτουν και μερικές φορές διαταράσσουν το ρέον πλάσμα, περνώντας δίπλα του με ταχύτητες εκατοντάδων έως χιλιάδων χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο».
Ευτυχώς, αυτό το CME κατευθύνθηκε μακριά από τον πλανήτη μας. Όταν μια ηλιακή καταιγίδα κατευθύνεται προς τη Γη, μπορεί να διαταράξει το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη, οδηγώντας σε διακοπές ρεύματος, μπλακάουτ ραδιοφώνου και επικοινωνιών και θέτοντας σε μεγαλύτερο κίνδυνο τους αστροναύτες στο διαστημικό σταθμό. Συνεπώς, η βελτιωμένη παρακολούθηση του στέμματος του Ήλιου θα επιτρέψει στους επιστήμονες να προβλέψουν καλύτερα τις επιπτώσεις των CMEs.
Ο δορυφόρος GOES-19 εκτοξεύτηκε στις 25 Ιουνίου 2024 στην κορυφή ενός πυραύλου Falcon Heavy της SpaceX. Ήταν η 10η εκτόξευση του οχήματος βαρέως τύπου της εταιρείας.
Ο GOES-19 υποβάλλεται ακόμη σε δοκιμές μετά την εκτόξευση για να διασφαλιστεί ότι τα όργανα και τα συστήματά του λειτουργούν όπως αναμένεται. Αν και οι πρόσφατες παρατηρήσεις του CCOR-1 είναι προκαταρκτικές, δείχνουν πώς το όργανο θα βοηθήσει στην πρόγνωση του διαστημικού καιρού και στην ετοιμότητα όταν το διαστημικό τηλεσκόπιο θα είναι πλήρως λειτουργικό την άνοιξη του 2025.
Η NOAA σχεδιάζει να εκτοξεύσει επιπλέον στεμματογράφοι για την παρακολούθηση του Ήλιου από το διάστημα στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών του οργανισμού Weather Follow-On και Space Weather Next.
