Τα εμβόλια για τις μολυσματικές ασθένειες έχουν αλλάξει την πορεία της Ανθρωπότητας. Μόνο τον 20ό αιώνα, η ευλογιά σκότωσε πάνω από 300 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και η πολιομυελίτιδα σκότωνε ή παρέλυε μισό εκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο. Σήμερα, χάρη στα εμβόλια, η ευλογιά έχει εξαλειφθεί παγκοσμίως, δηλαδή έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί- και η πολιομυελίτιδα έχει εξαλειφθεί σε πολλές χώρες, οπότε η ασθένεια δεν είναι πλέον ενδημική σε αυτά τα μέρη.
Με δεδομένη την επιτυχία των εμβολίων για τις μολυσματικές ασθένειες, οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν θα ήταν δυνατόν να αξιοποιήσουν με παρόμοιο τρόπο τη δύναμη του ανοσοποιητικού συστήματος κατά άλλων παθήσεων. Τώρα, οι ερευνητές εργάζονται για την ανάπτυξη εμβολίων για τον καρκίνο. Αλλά τι ακριβώς είναι τα εμβόλια κατά του καρκίνου και πώς λειτουργούν;
Τα εμβόλια, σε γενικές γραμμές, είναι ουσίες που εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να υπερασπιστεί τον οργανισμό έναντι ενός επικίνδυνου εισβολέα. Βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει ένα παθογόνο, εκθέτοντας τον οργανισμό σε βασικά χαρακτηριστικά του εν λόγω μικροβίου, όπως πρωτεΐνες από την επιφάνεια ενός ιού. Αυτά τα χαρακτηριστικά ονομάζονται αντιγόνα και όταν εισάγονται μέσω ενός εμβολίου, το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να τα αναγνωρίζει ως απειλή.
Μόλις το ανοσοποιητικό σύστημα εξοικειωθεί με τα αντιγόνα ενός ιού ή βακτηρίου, θα είναι σε θέση να εξαπολύσει γρήγορα επίθεση κατά του παθογόνου αυτού, εάν έρθει ποτέ σε επαφή με το καλόπιστο μικρόβιο. Με αυτόν τον τρόπο τα εμβόλια εμποδίζουν τους ανθρώπους να προσβληθούν από μολυσματικές ασθένειες, όπως η ευλογιά ή η ιλαρά. Εάν ένα εμβόλιο δεν εμποδίζει εντελώς την εκδήλωση μιας λοίμωξης, μπορεί να κάνει την ασθένεια που προκύπτει πολύ λιγότερο επικίνδυνη, όπως για παράδειγμα το ετήσιο εμβόλιο κατά της γρίπης.
Ορισμένα κοινά εμβόλια κατά μολυσματικών ασθενειών βοηθούν ήδη στην πρόληψη του καρκίνου. Το εμβόλιο κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), για παράδειγμα, προστατεύει από τα στελέχη του HPV που είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, και το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β προστατεύει από τον καρκίνο του ήπατος που προκαλείται από χρόνιες λοιμώξεις ηπατίτιδας Β. Όμως, αυτά τα εμβόλια δεν στοχεύουν στην πραγματικότητα τον ίδιο τον καρκίνο, αλλά αντιθέτως στοχεύουν σε ιούς που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Στον αντίποδα, όταν οι επιστήμονες μιλούν για ένα «εμβόλιο κατά του καρκίνου», αναφέρονται σε ένα εμβόλιο που στοχεύει άμεσα τον καρκίνο, αντί να χρησιμοποιεί τις έμμεσες μεθόδους που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Η αξιοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος για την καταπολέμηση του καρκίνου με ένα εμβόλιο είναι όμως δύσκολη, επειδή τα εμβόλια βασίζονται στην αναγνώριση ενός παθογόνου παράγοντα από το ανοσοποιητικό σύστημα ως ξένου εισβολέα. Όμως ο καρκίνος αναπτύσσεται από τα δικά μας κύτταρα και αυτό σημαίνει ότι η γενετική και η μοριακή σύνθεση ενός καρκινικού κυττάρου είναι σχετικά παρόμοια με εκείνη ενός υγιούς κυττάρου.
Ωστόσο, ορισμένα μόρια βρίσκονται μόνο στα καρκινικά κύτταρα και οι ερευνητές προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα μόρια για να εκπαιδεύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμά τον καρκίνο. Ονομάζουν αυτά τα μόρια νεοαντιγόνα και εισάγονται στα υγιή κύτταρα μέσω διαδικασιών όπως η γενετική μετάλλαξη.
Υπάρχουν ορισμένα νεοαντιγόνα που μπορεί να έχουν όλοι όσοι πάσχουν από έναν συγκεκριμένο τύπο καρκίνου, αλλά τα νεοαντιγόνα μπορεί επίσης να είναι ειδικά για ένα άτομο. Οι ερευνητές εξακολουθούν να διερευνούν τα πιο αποτελεσματικά νεοαντιγόνα που μπορούν να στοχεύσουν σε διάφορους τύπους καρκίνου. Σε αντίθεση με τα εμβόλια για μολυσματικές ασθένειες, τα εμβόλια για τον καρκίνο θα πρέπει πιθανώς να σχεδιαστούν για μεμονωμένους ασθενείς ή να κατασκευαστούν σε μικρές παρτίδες, ώστε να διασφαλιστεί ότι στοχεύουν αποτελεσματικά αυτά τα διαφορετικά νεοαντιγόνα.
Ο Dr. Vinod Balachandran, διευθυντής του Olayan Center for Cancer Vaccines στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center, ισχυρίζεται ότι αν μπορέσουμε να εντοπίσουμε τα νεοαντιγόνα σε έναν καρκίνο που μπορεί να αναγνωρίσει το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορούμε να διδάξουμε το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει έναν καρκίνο ως ξένο.
Στο δικό του εργαστήριο, ο Balachandran διεξάγει μικρές δοκιμές με ασθενείς για την ανάπτυξη ενός εμβολίου για μια θανατηφόρα μορφή καρκίνου του παγκρέατος. Αφού αφαίρεσε χειρουργικά τους όγκους των ασθενών, ο Balachandran χορήγησε στους συμμετέχοντες μια αγωγή φαρμάκων ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος και χημειοθεραπείας μαζί με ένα εξατομικευμένο εμβόλιο που στοχεύει σε συγκεκριμένα νεοαντιγόνα που εμφανίζονται στους όγκους τους. Τα εμβόλια περιέχουν mRNA, ένα γενετικό μόριο που, στην προκειμένη περίπτωση, μεταφέρει τα σχέδια για τα νεοαντιγόνα. Μόλις εισέλθει στον ασθενή, το εμβόλιο επιτρέπει στα κύτταρα να κατασκευάσουν αυτά τα νεοαντιγόνα και να τα παρουσιάσουν στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Οι μισοί από τους εμβολιασμένους ασθενείς στη δοκιμή των 16 ατόμων παρουσίασαν ενίσχυση των ανοσολογικών μορίων που καταπολεμούν τον καρκίνο και ο καρκίνος τους δεν επέστρεψε κατά τη διάρκεια της 18μηνης μελέτης. Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι, τουλάχιστον σε ορισμένους ασθενείς, τα εξατομικευμένα εμβόλια κατά του καρκίνου θα μπορούσαν να μειώσουν την πιθανότητα να επιστρέψουν οι θανατηφόροι καρκίνοι.
Ο Balachandran εξήγησε ότι προς το παρόν, πολλά εμβόλια κατά του καρκίνου στοχεύουν σε αυτό που οι γιατροί αποκαλούν «δευτερογενή πρόληψη». Αυτό σημαίνει ότι έχουν σχεδιαστεί για να σταματήσουν την επανεμφάνιση του καρκίνου σε ένα άτομο που βρίσκεται σε ύφεση, αντί να αποτρέψουν την εμφάνιση του καρκίνου εξαρχής.
Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν επίσης θεραπευτικά εμβόλια κατά του καρκίνου που μπορούν να θεραπεύσουν υπάρχοντες καρκίνους. Αυτά λειτουργούν όπως οι ανοσοθεραπείες για τον καρκίνο, αναζωογονώντας το ανοσοποιητικό σύστημα για την καταπολέμηση των όγκων.
Το 2025, ένα θεραπευτικό εμβόλιο κατά του καρκίνου έχει εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ. Αυτό το εμβόλιο, που ονομάζεται sipuleucel-T (εμπορική ονομασία Provenge), βοηθά στην κατεύθυνση του ανοσοποιητικού συστήματος να επιτεθεί σε μια συνήθως ανίατη μορφή καρκίνου του προστάτη. Το εμβόλιο περιέχει κύτταρα του ίδιου του ασθενούς, τα οποία έχουν «ενεργοποιηθεί» στο εργαστήριο μέσω της έκθεσης σε μια πρωτεΐνη του καρκίνου του προστάτη. Οι δοκιμές δείχνουν ότι η θεραπεία παρατείνει την επιβίωση των ασθενών κατά μερικούς μήνες.
Οι επιστήμονες διερευνούν πολλά ακόμη εμβόλια για τον καρκίνο, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων για τον καρκίνο του εγκεφάλου και τον καρκίνο του δέρματος, σε κλινικές δοκιμές. Τα διάφορα εμβόλια βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία της διαδικασίας κλινικών δοκιμών- ορισμένα βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο έρευνας, ενώ άλλα, όπως το εμβόλιο της Merck και της Moderna για το μελάνωμα, βρίσκονται στο τελικό στάδιο των κλινικών δοκιμών..
Εάν οι τρέχουσες προσπάθειες για το σχεδιασμό εμβολίων κατά του καρκίνου για δευτερογενή πρόληψη είναι επιτυχείς, ο Balachandran ελπίζει ότι οι ερευνητές θα μπορούσαν μια μέρα να σχεδιάσουν εμβόλια κατά του καρκίνου για πρωτογενή πρόληψη, αποτρέποντας τους ανθρώπους από το να αναπτύξουν καρκίνο εξαρχής. Ένα εμβόλιο για πρωτογενή πρόληψη θα λειτουργούσε περισσότερο όπως ένα παραδοσιακό εμβόλιο για μολυσματικές ασθένειες, εμποδίζοντας την πάθηση να εμφανιστεί ποτέ.
*Η κεντρική εικόνα αποτελεί δημιουργία του Imagen 3 για το Techgear.gr
[via]
